Türkiye ve Dünyada Çalışan Ayartmama Anlaşmaları ile Cezaları

Türkiye ve Dünyada Çalışan Ayartmama Anlaşmaları ile Cezaları

Türkiye ve Dünyada Çalışan Ayartmama Anlaşmaları ile Cezaları

2 Haziran 2025 tarihinde Avrupa Komisyonu (Komisyon), Avrupa yemek teslim pazarında faaliyet gösteren iki büyük şirkete rekabete aykırı eylemleri nedeniyle ceza verdi. Delivery Hero ve Glovo aleyhine toplamda 329 milyon € tutarında ceza uygulandı.

2018 yılında Delivery Hero’nun kontrol gücü olmayan azınlık Glovo hisselerini almasıyla başlayan süreçte 2022 yılında Delivery Hero, Glovo’nun çoğunluk hisselerini de alarak tek kontrol sahib olmuştur. Komisyon, 2018 ve 2022 yılları arasında Delivery Hero ile Glovo’nun aralarında çalışan ayartmama anlaşması, rekabete duyarlı bilgi değişimi ve coğrafi bölge paylaşımı yaparak rekabeti kısıtladığı sonucuna varmıştır.

Bu karar Komisyon’un işgücü pazarına yönelik olarak verdiği ilk kartel kararı olma özelliği taşımaktadır. Ülkemizde de Kasım 2024 tarihinde yayınlanarak yürürlüğe giren “İş Gücü Piyasalarındaki Rekabet İhlallerine Yönelik Kılavuz” ile işgücü pazarında çalışan ayartmama anlaşmalarının kartel olarak değerlendirileceği düzenlenmiştir. Komisyon’un çalışan ayartmama anlaşmasını kartel olarak değerlendirdiği bu karar Türk rekabet hukuku açısından da önem taşımaktadır.

Kararın ilk olma özelliği taşıdığı tek konu işgücü pazarıyla sınırlı değildir. Karar, 2018-2022 yılları arasındaki faaliyetlere yani Delivery Hero’nun, Glovo’nun azınlık hissedarı olduğu döneme ilişkin olup azınlık hisselerinin rekabete aykırı kullanımı nedeniyle verilmiştir. Bu durum Komisyon’un azınlıkhisselerinin rekabeteaykırı kullanımı hakkında verdiği ilk karardır.

Komisyon, kararının gerekçesinde bu türden kartellerin tüketiciler ve iş ortaklarının tercih potansiyelini düşürdüğünü, çalışanlar için olası fırsatları azalttığını ve pazardaki oyuncuların inovatif ve/veya rekabetçi güdülerini törpülediğini vurgulamıştır. Bu tespitlerinin sonucunda Komisyon;

Delivery Hero için: 223.285.000 €
Glovo için: 105.732.000 €

tutarında cezaya hükmetmiştir.

İlaveten Fransız Rekabet Kurumu, 11 Haziran 2025 tarihinde Ausy (günümüzde Randstad Digital), Alten, Expleo ve Bertrandt şirketleri arasında yapılan iki ayrı “çalışan ayartmama” anlaşmasını rekabet ihlali olarak değerlendirerek yaptırım uygulamıştır. Şirketler arasında yapılan bu centilmenlik anlaşmaları, karşılıklı olarak birbirlerinin çalışanlarını işe almama ya da iş teklifinde bulunmama taahhüdü içermekte olup, iş gücü piyasasında çalışan hareketliliğini kısıtladığı ve rekabeti engellediği gerekçesiyle yasadışı bulunmuştur. Ausy’nin 2018 yılında yaptığı pişmanlık başvurusu sayesinde ortaya çıkarılan bu uygulamalar sonucunda, Alten, Expleo ve Bertrandt’a toplam 29,5 milyon avro para cezası kesilmiş, pişmanlık hükümlerinden yararlanan Ausy ise cezadan muaf tutulmuştur.

Çalışan Ayartmama Anlaşmalarının Rekabet Hukuku Kapsamındaki Yeri ve İçeriği

Rekabet Kanunu’nun 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde teşebbüsler arası anlaşmalar, uyumlu eylemler ve teşebbüs birliklerinin karar ve eylemleri ile mal veya hizmet piyasalarının bölüşülmesi ile her türlü piyasa kaynaklarının veya unsurlarının paylaşılması ya da kontrolü yasaklanmaktadır. Çalışan ayartmama anlaşmaları arz edilen emeğin teşebbüsler arasında yapay olarak paylaşılması amacını taşımaktadır. Bu anlamda çalışan ayartmama anlaşmaları Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde yer alan esaslar kapsamında incelenmektedir

İşgücü piyasalarında teşebbüsler arasında ortaya çıkan rekabeti sınırlayıcı nitelikteki anlaşmalar, çoğunlukla “çalışan ayartmama” ve “ücret tespiti” şeklinde tezahür etmektedir. Çalışan ayartmama anlaşmaları, bir teşebbüsün, diğer bir teşebbüsün çalışanlarına doğrudan yahut dolaylı olarak iş teklifi sunmaktan veya bu çalışanları istihdam etmekten imtina etmesini öngören anlaşmalardır. Bu tür mutabakatlar, yalnızca açık ve mutlak bir yasaklama içermekle sınırlı olmayıp kimi durumlarda, çalışanların istihdamının ilgili işverenin önceden vereceği onaya tabi kılınması suretiyle de ortaya çıkabilmektedir. Bu itibarla, bir teşebbüsün, diğer teşebbüsün çalışanlarını işe alma iradesini, söz konusu teşebbüsten alınacak muvafakate bağlaması da çalışan ayartmama anlaşması kapsamında değerlendirilmektedir. Anılan anlaşmalar, yalnızca teşebbüslerin hâlihazırda istihdam etmekte oldukları çalışanlarla sınırlı kalmayıp geçmişte ilgili teşebbüs bünyesinde görev yapmış kişileri de kapsayacak şekilde düzenlenebilmektedir.

Bu anlamda, kapsamı ve konusu farklı olan çalışan ayartmama anlaşmalarından bahsedilebilecekse de esas olan çalışan hareketliliğini kısıtlamaya yönelik rakipler arası bir anlaşmanın bulunup bulunmadığıdır.

Çalışan Ayartmama Anlaşmaları Hakkında Rekabet Kurulu Uygulamaları, Cezalar ve Önlemler

Kurul, ilgili bahse konu anlaşmaların “amaç” bakımından rekabet ihlali teşkil ettiğini belirtmekte ve hatta Kurul nezdinde ihlalin rekabeti kısıtlayıcı etki doğurup doğurmadığı ve hatta uygulanıp uygulanmadığı dahi önem arz etmemektedir. İlaveten amaç bakımından ihlal teşkil eden çalışan ayartmama anlaşmaları en ağır ihlal türü sayılan kartel olarak kabul edilmektedir.

Daha önce de ifade edildiği üzere, Rekabet Kurumu tarafından hazırlanan ve 24-49/1087-RM(4) sayılı “İşgücü Piyasalarında Rekabet İhlallerine İlişkin Kılavuz", 2024 yılı itibarıyla yayımlanmıştır. İlgili Kılavuz ile birlikte “çalışan ayartmama anlaşmaları” literatürde kendine yer edinmiştir. Her ne kadar 2023 yılında Kurul tarafından verilen bazı kararlarda da söz konusu ihlal “çalışan ayartmama” şeklinde adlandırılmış olsa da Kılavuza kadar bu ve benzeri durumlar literatürde “centilmenlik anlaşmaları” olarak yer almıştır. 2022 yılında verilen Özel Sağlık Kuruluşları Soruşturma Kararı (1) da bu duruma örnek teşkil etmektedir. Bu soruşturma kapsamında soruşturmaya taraf 29 teşebbüsten 16’sına centilmenlik anlaşmasının tarafı olduğu tespitiyle toplam 43.158.478,07 TL idari para cezası verilmesine karar verilmiştir.

2023 yılından itibaren karara bağlanan işgücü ile ilgili soruşturmalar kapsamında çalışan ayartmama anlaşmaları kartel olarak tanımlamıştır. Söz konusu tanım Kurum tarafından çalışan ayartmama anlaşmalarına taviz gösterilmeyeceğini işaret etmesi bakımından önemlidir. Kurul, 2023 tarihli İşgücü Kararında (2) 16 teşebbüse toplam 151.155.901,92 TL idari para cezasına hükmetmiştir.

Kurul 2024 yılında verdiği İlaç İşgücü Kararında (3) hakkında soruşturma başlatılan 36 teşebbüs arasından uzlaşma ile soruşturmanın sonlandırılmasına karar verilen 6 teşebbüse toplamda 481.638.111,42 TL idari para cezası; İş Gücü – II Kararında (4) ise işgücü soruşturması kapsamında teşebbüslere yaklaşık 98.000.000,00 TL idari para cezası; Kocaeli Özel Okullar Kararında (5) 19 teşebbüs içerisinden uzlaşmaya varan 18 teşebbüse toplamda yaklaşık 5.500.000,00 TL idari para cezası verilmesine hükmetmiştir.

Geçtiğimiz yıllarda zamanla çalışan ayartmama anlaşmaları kapsamında gerçekleştirilen soruşturmalar ve bu soruşturmaların teşebbüslere idari para cezası şeklinde yansımasında astronomik biçimde bir artış gözlemlenmektedir. Rekabet hukuku kapsamında, rakip şirketler arasında ücret, yan haklar ve çalışan transferine yönelik bilgi paylaşımı ve anlaşmalar yasaklanmıştır. Bu çerçevede dikkat çekici bir husus, işgücü piyasası açısından “rakip” kavramının alım karteline benzeri bir yapıda olduğu ve yalnızca çıktı pazarındaki rakip firmalarla sınırlı olmayıp tedarikçiler, müşteriler, danışmanlık ve bilişim hizmeti sağlayıcıları gibi farklı aktörleri de kapsayacak şekilde geniş yorumlanmasıdır.

Son yıllarda işgücü piyasasında ve bilhassa “çalışan ayartmama anlaşmaları” kapsamında verilen cezalardaki artış şirketlerin insan kaynakları süreçlerinde önemli bir rekabet riski ile karşı karşıya olduğunu açıkça ortaya koymaktadır. Ancak alınacak bazı temel önlemlerle bu riskler büyük ölçüde azaltılabilir ya da tamamen bertaraf edilebilir. Bu önlemler arasında en kritik olanlar “denetim mekanizmalarının kurulması”, “personel eğitimi” ve “sözleşmelerin rekabet hukuku açısından gözden geçirilmesi”dir.

KFD Danışmanlık olarak, sahip olduğumuz deneyim ve uzmanlıkla, müvekkillerimize bu süreçlerde rehberlik etmekte ve karşılaşabileceğiniz riskleri en aza indirmekteyiz. Hizmetlerimizle teşebbüsünüzün hukuki güvenliğini sağlamak ve rekabet hukukuna tam uyumunu garanti altına almak amacıyla titizlikle tasarlanmış, sizin yolunuzu aydınlatacak çözümler ve hizmetler sunmaktayız.

  • 24.02.2022 tarih ve 22-10/152-62 sayılı Kurul Kararı
  • 26.07.2023 tarih ve 23-34/649-218 sayılı Kurul kararı
  • 21.03.2024 tarih ve 24-14/270-110 sayılı, 28.03.2024 tarih ve 24-15/319-131 sayılı, 15.08.2024 tarih ve 24-33/782- 329 sayılı, 15.08.2024 tarih ve 24-33/807-341 sayılı, 31.10.2024 tarih ve 24-44/1029-439 sayılı, 31.10.2024 tarih ve 24-44/1030-440 sayılı Kurul kararları
  • 27.02.2024 tarih ve 24-10/170-66 sayılı Kurul kararı
  • 03.10.2024 tarih ve 24-40/948-407 sayılı Kurul kararı